Het Museum van de Radio- en Televisieomroep in België: onze eerbiedwaardige voorganger.
De collectie van de vzw Omroepmuseum omvat objecten en foto's uit meer dan 80 jaar omroepgeschiedenis. Dat is onder meer te danken is aan alerte technici van BRT én RTB, die in de vroege jaren '60 waardevol productiemateriaal bewaarden. Ze wisten in 1972 ook de directie te overtuigen om de vzw Museum van de Radio- en Televisieomroep in België/Musée de la Radiodiffusion et de la Télévision en Belgique asbl te stichten.
Het allereerste omroepmuseum in België was een unitair en tweetalig initiatief van Ir. Gaston De Lafonteyne, directeur-generaal van de Technische Diensten van BRT-RTB.
De foto's in deze bijdrage werden allemaal verzameld door de medewerkers van het allereerste omroepmuseum.
Een unitair initiatief in 1972... dat lijkt qua timing vreemd als je er met de ogen van vandaag op terugkijkt. In het kader van de culturele autonomie was het unitaire NIR-INR immers al in 1960 opgesplitst in twee zelfstandige omroeporganisaties of 'uitzendingsinstituten' om het in de terminologie van toen te formuleren. 'On air' gingen de programmamakers van BRT en RTB hun eigen weg, maar de Technische Diensten bleven tot 1977 gemeenschappelijk. Het eerste omroepmuseum stamt dus nog uit de laatste jaren van de gemeenschappelijke Technische Diensten. De bezielers kenden elkaar goed en hadden over de taalgrens heen dezelfde motivatie. Daardoor bleef men ook na de scheiding samenwerken aan tentoonstellingen of voor culturele evenementen. Pas in '99 werd de unitaire vereniging ontbonden en het materiaal verdeeld. Aan Vlaamse kant was daarom in 1996 de vzwOmroepmuseum opgericht.
Collega Hugo Van de Steen zit op de eerste rij als halfweg de jaren '60 en begin '70 belangrijke beslissingen in verband met het bewaren van afgedankt productiemateriaal genomen worden. Hij speelt bovendien zelf vele jaren een bijzonder actieve rol in het bewaren van waardevol patrimonium. Hij is jarenlang de secretaris-penningmeester van de vzw Museum van de Radio- en televisieomroep in België en wordt vanaf '96 de eerste voorzitter van zijn Vlaamse opvolger de vzwOmroepmuseum.
Hij is een bevoorrechte getuige en unieke bron voor het documenteren van die eerste dertig jaar museumwerking bij de openbare omroep. In een uitgebreide bijdrage reconstrueert hij nauwgezet die periode (lees hier meer...)
In vogelvlucht hieronder al een eerste kennismaking.
De oudste stukken uit onze collectie overleefden een oorlog, uitverkoopsessies aan het personeel, schenkingen aan scholen en een jarenlange winterslaap in de zogenaamde 'stilten' van de studio's. De 'stilten' zijn de lege ruimtes tussen de twee dozen (box-in-box) waaruit studio's om akoestische redenen gebouwd worden. Er was in de jaren '60 op het Flagey nergens plaats om verouderd productiemateriaal goed op te bergen, vandaar die wat bizarre – tijdelijke? – opslagplaatsen.
Hugo Van de Steen is industrieel ingenieur en als labotechnicus verantwoordelijk voor de goede werking en het onderhoud van studio Sonart. In 1964 komt hij bij de staf van van Gaston De Lafonteyne, hoofdingenieur van de gemeenschappelijke Technische Diensten. Die draagt hem op om alle kisten met opgeslagen materiaal van de hand te doen, het risico op brand in de 'stilten' wordt te groot. Wat nog bruikbaar is, wil men aan scholen schenken. Hugo inventariseert alles en ontdekt zo tussen de afdankertjes ook zeldzaam materiaal uit de vooroorlogse NIR-INR-tijd. Hij oppert om de meest waardevolle stukken te bewaren, maar wordt uitgelachen: 'hoe oud ben je, wil je nu al conservator van een museum worden?'. Maar een half jaar later keren de kansen en meldt Gaston De Lafonteyne, intussen directeur-generaal van de Technische Diensten, dat er toch belangstelling is voor een museum. Gelukkig is niet alles verkocht of weggegeven.
Op initiatief van grote baas De Lafonteyne bouwt de Kring van Labotechnici-Cercle des techniciens Labo samen met de Franstalige vereniging van exploitatietechnici én met schenkingen van kijkers en luisteraars in de tweede helft van de jaren '60 een mooie verzameling uit. Daarmee leggen ze als feitelijke vereniging de basis voor het eerste radiomuseum. Een en ander krijgt in december 1972 een permanenter karakter door stichting van de vzw Museum van de Radio- en Televisieomroep in België/Musée de la Radiodiffusion et de la Télévision en Belgique asbl. Die tweetalige vereniging kan op de uitdrukkelijke steun van de directies van BRT en RTB rekenen.
In de volgende jaren neemt men deel aan allerlei culturele evenementen en droomt men van een vaste tentoonstellingsruimte. In 1979 openen de voorzitters van de Raden van Bestuur van BRT en RTB – Adriaan Verhulst en Jean Hallet – de eerste 'permanente' radiotentoonstelling in het Omroepcentrum aan de Reyerslaan in Schaarbeek. In 1983 wordt die expo aangevuld met een televisieluik.
Maar de unitaire tijd is voorbij. In '94 worden de statuten van de tweetalige vzw aangepast om het patrimonium te kunnen verdelen. En zo wordt de vzw Omroepmuseum de dankbare erfgenaam van een collectie die door enthousiaste voorgangers bij de omroep werd opgebouwd.
Voor radio werd intussen de droom van een permanente expositieruimte gerealiseerd in het Radiohuis in Leuven. Interessante voorwerpen uit de televisiecollectie worden op enkele plaatsen in het Omroepcentrum aan de Reyerslaan permanent tentoongesteld. De overige stukken uit het televieverleden staan niet meer in de 'stilten' van de studio's, maar in veilige opslagruimten. Voor deelname aan bijzondere tentoonstellingen of culturele evenementen halen we ze – net als onze voorgangers - graag boven.
(MB, augustus 2016)
--------------------------------------------------------------------------